کانون فرهنگی تبلیغی راه نور مشهد مقدس
تاسوعا، روز نهم ماه محرم، یکی از روزهای برجسته در تقویم شیعیان است که به دلیل وقایع تاریخی کربلا در سال ۶۱ هجری قمری اهمیت ویژه‌ای دارد. این روز به نام حضرت عباس بن علی (ع)، قمر بنی‌هاشم، شناخته می‌شود و شیعیان آن را با مراسم عزاداری و بزرگداشت فضائل این شخصیت بزرگ گرامی می‌دارند. در این مقاله، به بررسی وقایع تاریخی تاسوعا، اهمیت فرهنگی و مذهبی آن و آیین‌های مرتبط با این روز می‌پردازیم.
معنای تاسوعا
واژه «تاسوعا» از ریشه عربی «تسع» به معنای «نه» گرفته شده و به روز نهم محرم اشاره دارد. این روز به دلیل وقایع مهمی که در کربلا رخ داد، در تاریخ اسلام جایگاه ویژه‌ای دارد و به‌ویژه نزد شیعیان به عنوان روزی برای گرامیداشت وفاداری و شجاعت حضرت عباس (ع) شناخته می‌شود.
وقایع تاریخی تاسوعا
ورود شمر به کربلا
در روز نهم محرم سال ۶۱ هجری، شمر بن ذی‌الجوشن با سپاهی حدود چهار هزار نفره وارد کربلا شد. او حامل نامه‌ای از عبیدالله بن زیاد، والی کوفه، خطاب به عمر بن سعد، فرمانده لشکر یزید، بود. در این نامه، عبیدالله به عمر بن سعد دستور داده بود که یا امام حسین (ع) را به بیعت با یزید مجبور کند یا با او وارد جنگ شود. همچنین تهدید کرده بود که در صورت سرپیچی، فرماندهی لشکر به شمر واگذار خواهد شد. عمر بن سعد که از واگذاری فرماندهی امتناع کرد، تصمیم گرفت خود با امام حسین (ع) وارد جنگ شود.
امان‌نامه برای فرزندان ام‌البنین
یکی از وقایع برجسته تاسوعا، پیشنهاد امان‌نامه به حضرت عباس (ع) و برادرانش (عبدالله، جعفر و عثمان) از سوی شمر بود. این امان‌نامه به دلیل خویشاوندی قبیله‌ای شمر با ام‌البنین، مادر حضرت عباس، ارائه شد. با این حال، حضرت عباس (ع) و برادرانش با قاطعیت این پیشنهاد را رد کردند و وفاداری خود را به امام حسین (ع) نشان دادند. این پاسخ تاریخی، نمونه‌ای از ایثار و وفاداری یاران امام حسین (ع) در برابر ظلم است.
آماده‌سازی برای جنگ
در عصر تاسوعا، تحرکات لشکر عمر بن سعد افزایش یافت و او سپاهیان خود را برای نبرد با امام حسین (ع) آماده کرد. در این هنگام، حضرت زینب (س) با شنیدن هیاهوی دشمن، نزد برادرش آمد و از نزدیک شدن لشکر خبر داد. امام حسین (ع) به حضرت عباس (ع) دستور دادند تا از دشمن مهلت بخواهد. عباس (ع) با همراهی بیست سوار، از جمله زهیر بن قین و حبیب بن مظاهر، نزد لشکر دشمن رفت و درخواست امام برای به تعویق انداختن جنگ تا صبح روز بعد را مطرح کرد. عمر بن سعد با این درخواست موافقت کرد و شب تاسوعا به امام حسین (ع) و یارانش مهلت داده شد تا به عبادت و راز و نیاز با خداوند بپردازند.
اهمیت تاسوعا نزد شیعیان
تاسوعا نزد شیعیان به دلیل وفاداری و شجاعت حضرت عباس (ع)، که به عنوان سقای کربلا و پرچمدار لشکر امام حسین (ع) شناخته می‌شود، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. شیعیان این روز را به نام «روز عباس» گرامی می‌دارند و با برگزاری مراسم عزاداری، سینه‌زنی و زنجیرزنی، یاد و خاطره این بزرگ‌مرد تاریخ اسلام را زنده نگه می‌دارند. در ایران و برخی کشورهای شیعه‌نشین، تاسوعا مانند عاشورا تعطیل رسمی است و مراسم باشکوهی در این روز برگزار می‌شود.
آیین‌های تاسوعا
در روز تاسوعا، شیعیان در سراسر جهان با برپایی مراسم عزاداری، به ذکر فضائل حضرت عباس (ع) و دیگر شهدای کربلا می‌پردازند. این مراسم شامل موارد زیر است:
هیئت‌های عزاداری: دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی در خیابان‌ها و مساجد برگزار می‌شود.
روضه‌خوانی و مداحی: مداحان به بیان مصائب کربلا و شرح شجاعت‌های حضرت عباس (ع) می‌پردازند.
نذری و خیرات: توزیع غذای نذری و خیرات به یاد شهدای کربلا از رسوم رایج این روز است.
تعزیه و نمایش‌های مذهبی: در برخی مناطق، نمایش‌های تعزیه برای بازسازی وقایع کربلا اجرا می‌شود.
تاسوعا، روز نهم محرم، نه تنها به دلیل وقایع تاریخی کربلا بلکه به دلیل پیام‌های عمیق وفاداری، ایثار و مقاومت در برابر ظلم، در فرهنگ شیعه جایگاه ویژه‌ای دارد. این روز، یادآور شجاعت و فداکاری حضرت عباس (ع) و یاران باوفای امام حسین (ع) است که در برابر ظلم ایستادگی کردند. مراسم عزاداری تاسوعا، فرصتی است برای بازخوانی این ارزش‌ها و انتقال آن‌ها به نسل‌های آینده.
