سجده، گوهر نماز و اوج عبودیت، زمانی رخ می‌دهد که انسان با فروتنی تمام، پیشانی بر خاک می‌گذارد و عظمت و شکوه پروردگار را به منصه ظهور می‌رساند. در این نوشتار، به شرح آداب و اسرار این فریضه الهی می‌پردازیم.
سجده چیست؟
سجده، خم شدن به نشانه خضوع و اطاعت در برابر خداوند متعال است. این عمل عبادی، از ارکان اصلی نماز به شمار می‌رود و در هر رکعت، دو بار انجام می‌شود.
اهمیت سجده:
در روایات و احادیث معصومین (ع) تأکید فراوانی بر جایگاه رفیع سجده شده است. امام صادق (ع) می‌فرمایند: “سوگند به خدا، کسی که حقیقت سجده را در عبادات خود بیاورد، هرگز دچار خسران نخواهد شد.”
آداب سجده:
انجام صحیح سجده، مستلزم رعایت آداب و شرایطی است که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
موضع سجده: سجده باید بر زمین یا چیزی که از زمین می‌روید، مانند برگ درخت، انجام شود. فرش، لباس و اشیاء معدنی مانند طلا و نقره برای سجده مناسب نیستند.
اعضای سجده: هفت عضو بدن در سجده بر زمین قرار می‌گیرند: پیشانی، دو دست، دو زانو و دو سر انگشتان بزرگ پا.
ذکر سجده: در سجده باید ذکرهای مخصوص، مانند “سبحان ربی الاعلی و بحمده” یا “سبحان الله” را زمزمه کرد.
خشوع و حضور قلب: سجده باید با خشوع و حضور قلب انجام شود و ساجد تمام وجود خود را وقف پروردگار کند.
مستحبات سجده:
علاوه بر واجبات، سجده مستحباتی نیز دارد که انجام آنها ثواب و فضیلت این فریضه الهی را دو چندان می‌کند. از جمله این مستحبات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
گفتن “الله اکبر” در هنگام رفتن به سجده و بلند شدن از آن
چسباندن انگشتان دست به هم در سجده
دعا و نیایش در سجده
طولانی کردن سجده
نشستن بین دو سجده
مکروهات سجده:
برخی اعمال در سجده کراهت دارند، از جمله:
خواندن قرآن در سجده
فوت کردن جای سجده برای رفع گرد و غبار
تکلم در سجده
سجده، گامی به سوی قرب الهی:
سجده، فرصتی طلایی برای اتصال به خالق هستی و رهایی از قید و بندهای دنیوی است. با هر سجده، گامی به سوی قرب الهی بر می‌داریم و از عظمت و شکوه او درس فروتنی و تسلیم می‌آموزیم.